ماستکتومی راهی برای درمان یا پیشگیری از سرطان است که در طی آن همه بافت پستان با جراحی تخلیه می شود. در طی ماستکتومی ممکن است یک پستان (ماستکتومی یک طرفه یا ماستکتومی یک جانبه) یا هر دو پستان (ماستکتومی دو طرفه یا دو جانبه) تخلیه شود.
جراحی حفظ پستان (لمپکتومی) نیز روش درمانی دیگری ست (که در آن فقط تومور و مقدار کمی از بافت اطراف آن از پستان تخلیه می شود.) که تصمیم برای انتخاب روش مناسب با توجه به سایز تومور نسبت به اندازه پستان ، درجه پیشرفت آن و بسیاری موارد دیگر به عهده پزشک جراح است.
هرچند جراحی حفظ پستان (لمپکتومی) برای حفظ زیبایی و ظاهر طبیعی پستان انتخاب بهتری ست اما با توجه به اینکه در مورد برخی بیماران انجام لمپکتومی-همراه با رادیوتراپی- امکان پذیر نیست، تکنینک های جدیدتر ماستکتومی همراه با بازسازی پستان هم می توانند نتیجه مطلوب و رضایت بخشی برای بیماران داشته باشند. در تکنیک های جدید با توجه به مورد، امکان حفظ پوست، نوک و هاله پستان وجود دارد.
جراحی بازسازی پستان ( که برای بازگرداندن پستان به شکل طبیعی با استفاده از پروتز های سیلیکونی و ایمپلنت ها یا بافت بدن خود بیمار-بازسازی بافت اتولوگ- و یا ترکیبی از بافت بدن و ایمپلنت انجام می شود ) با توجه به مورد و بنا به تشخیص جراح ( در درجه اول) و انتخاب بیمار می تواند همزمان با انجام ماستکتومی و یا در عملی دوم در زمانی دیگر انجام شود. این عمل،جراحی ترمیمی نیز نامیده می شود.برای اطلاعات بیشتر در مورد بازسازی پستان مقاله عمل جراحی ترمیم و بازسازی پستان پس از درمان سرطان پستان(سینه) را مطالعه فرمایید.
قبل از عمل در ملاقات با جراح ، بعد از تصمیم گیری و مشاوره با جراح خود در مورد انتخاب نوع جراحی (ماستکتومی یا لمپکتومی)، در مورد انجام یا عدم انجام جراحی ترمیمی پستان،زمان انجام جراحی ترمیمی ، سوابق پزشکی خود، داروهایی که مصرف می کنید، ریسک ها و دلایل انجام جراحی صحبت کنید. تیم پزشکی باید دستورالعمل کاملی از تمام آنچه باید قبل از عمل انجام دهید یا از آن پرهیز کنید به شما بدهد. شما نیز باید هر نوع اطلاعات از داروها ،ویتامین ها و مکمل های مصرفی تان را به تیم پزشکی تان بدهید،چون ممکن است این داروها در انجام جراحی اختلال ایجاد کنند. از مصرف آسپیرین، ایبوپروفن و دیگر مسکن ها و داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین پرهیز کنید، زیرا باعث ایجاد خونریزی در حین عمل می شوند.8 تا 12 ساعت قبل از عمل چیزی نخورید. برای بستری شدن آماده باشید و وسایل مورد نیاز برای مدت زمان بستری را بردارید. از پزشک خود درباره مدت زمان بستری خود سوال کنید.
جراحی ماستکتومی تحت بیهوشی عمومی(کامل) انجام می شود و شما در طول عمل هیچ چیزی حس نخواهید کرد.
-چه کسانی باید تحت جراحی ماستکتومی قرار گیرند؟
به بیماران در مراحل ابتدایی ( مرحله یک و دو ) سرطان پستان ، بیمارانی که در مرحله سوم بیماری ( سرطان پیشرفته غیر منتشر) هستند بعد از انجام شیمی درمانی و یا بیماران مبتلا به پاژه پستان توصیه به انجام ماستکتومی می شود.برای اطلاعات بیشتر در مورد مراحل سرطان پستان،مقاله مراحل سرطان پستان، شانس زنده ماندن و شیوه درمانی در هر مرحله را مطالعه فرمایید.
اگر در تصویر برداری ها و یا نمونه برداری از بافت پستان شما(بیوپسی) مشخص شود ، شما بیش از یک تومور در مکان های جداگانه از پستان خود دارید یا دچار میکروکلسیفیکیشن(رسوبات کلسیمی میکروسکوپی درون پستان) هستید،پزشک به شما پیشنهاد انجام ماستکتومی می دهد.
همچنین اگر شما حامله باشید و امکان انجام رادیوتراپی بعد از لمپکتومی ، به دلیل ضرر تشعع برای جنین نباشد ، باز هم توصیه به انجام ماستکتومی خواهید داشت.
یکی دیگر از مواردی که باید در مورد آنها ماستکتومی انجام شود افرادی هستند که قبلا به سرطان مبتلا بوده اند،با روش های دیگر درمان شده اند و مجددا به سرطان مبتلا شده اند، به طور مثال کسانی که قبلا جراحی حفظ پستان( لمپکتومی) همراه با رادیوتراپی داشته اند و مجدد دچار بازگشت سرطان در پستان در همان محل و یا در جای دیگری از پستان و یا مشکوک به عود بیماری هستند . البته گاهی با توجه به میزان بافت سالم باقی مانده در حاشیه تومور در پستان و با سنجیدن شرایط موجود بیمار باز هم امکان انجام جراحی حفظ پستان( لمپکتومی) برای این افراد هست اما اگر مقدار بافت سالم باقی مانده برای دستیابی به نتیجه قابل قبول از نظر زیبایی پستان کافی نباشد ،باید ماستکتومی انجام دهند.
اندازه تومور( و نسبت اندازه تومور به کل اندازه پستان) نیز یکی از عوامل موثر در انتخاب ماستکتومی برای بیمار است. تومورهای بزرگ اجازه انتخاب جراحی حفظ پستان( لمپکتومی) را به جراح و بیمار نمی دهند.
اگر بیمار مبتلا به یکی از انواع بیماریهای بافت همبند مثلا لوپوس باشد و پوستش تحمل تابش اشعه بعد از انجام جراحی حفظ پستان( لمپکتومی) را نداشته باشد، به ناچار باید ماستکتومی انجام دهد.
ماستکتومی برای کسانی که شانس بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان پستان در آینده دارند ( مثلا مبتلایان به انواع کارسینومای غیر مهاجم و یا افرادی که نوعی جهش ژنتیکی دارند که باعث بالا رفتن شانس ابتلای آنان به طور قابل توجهی می شود ویا افرادی که سابقه قوی خانوادگی برای ابتلا به سرطان دارند )،انجام می شود. به این نوع ماستکتومی، ماستکتومی پیشگیرانه یا ماستکتومی کاهش ریسک ابتلا (ماستکتومی پروفیلاکتیک) می گویند. در این ماستکتومی برای کاهش ریسک حذف هر دو سینه باید انجام شود. این کار باعث پایین آمدن خطر ابتلا به سرطان پستان به طور چشمگیری می شود.
-عوارض بعد از عمل
خونریزی، عفونت ،درد، تورم(لنفدوم)در دستان بیمار-اگر تخلیه غدد انفاوی نیز در برنامه عمل جراحی باشد.- ،تشکیل یک بافت سخت در جای زخم جراحی، درد شانه و سفت شدت(چوب شدن) آن، بی حسی به خصوص زیر بغل در محل حذف غدد لنفاوی، جمع شدن خون در محل جراحی(هماتوما) از عوارض بعد از جراحی ماستکتومی است. البته امکان رخ ندادن برخی عوارض با توجه به نوع ماستکتومی وجود دارد.
-انواع ماستکتومی
برای انجام ماستکتومی تکنیک های مختلفی وجود دارد که با توجه به عوامل مختلف ، جراح نوع آن را انتخاب خواهد کرد، یکی از عوامل تاثیرگذار میزان درگیری غدد لنفاوی زیر بغل است که در بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان مشخص می شود.
در بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان (سنتینل sentinel) جراح تعداد کمی از گره های اولیه لنفاوی زیر بغل که در کنار تومور هستند و امکان وجود تومور در آنها بیشتر است را برای تعیین این که آیا سرطان گسترش یافته یا خیر ، خارج می کند و برای تست سرطانی بودن به آزمایشگاه می فرستد. اگر هیچ گره سرطانی وجو نداشته باشد نیازی به تخلیه غدد لنفاوی بیشتر نخواهد بود در غیر این صورت جراح گزینه های درمانی دیگر را برای غدد لنفاوی مطرح می کند، یکی از این راه ها رادیو تراپی زیر بغل است که اگر این روش برای بیمار انتخاب شود نیازی به تخلیه غدد لنفاوی بیشتر نخواهد بود. اگر بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان لازم باشد، قبل از عمل به بیمار یک ردیاب رادیواکتیو و رنگ آبی به بیمار تزریق می شود .ردیاب و رنگ در غدد لنفاوی نگهبان می رود و به پجراح امکان شناسایی مکان این غدد را می دهد و جراح در طول جراحی می تواند آنها را حذف کند.
انواع ماستکتومی عبارتند از:
- ماستکتونی ساده یا کامل: تخلیه بافت کامل یک یا هر دو پستان (شامل پوست، نوک، هاله) در این جراحی انجام می شود. غدد لنفاوی برداشته نمی شود، هیچ ماهیچه ای از زیر پستان برداشته نمی شود. ممکن است در هنگام انجام جراحی ماستکتومی کامل (ساده) ، بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان انجام شود.
این روش بیشتر برای ماستکتومی های پیشگیرانه انتخاب و انجام می شود.
- ماستکتومی رادیکال اصلاح شده: تخلیه بافت یک یا هر دو پستان به طور کامل ، به علاوه بیشتر گره های لنفاوی زیر بغل در این نوع ماستکتومی انجام می شود. هیچ ماهیچه ای از زیر پستان برداشته نمی شود.
- بیشتر برای مبتلایان به سرطان پستان تهاجمی از این روش استفاده می شود.
- ماستکتومی رادیکال: این روش گسترده ترین حذف بافت را دارد. جراح همه بافت پستان را به طور کامل ، غدد لنفاوی زیر بغل و ماهیچه های زیر پستان را تخلیه می کند.
- این روش برای بیمارانی استفاده می شود که سرطان در ماهیچه های زیر بافت پستان گسترده شده باشد. در گذشته این روش شایع بوده است اما امروزه با وجود آسیب کمتر تکنیک های دیگر ،این روش به ندرت استفاده می شود. ثابت شده است ماستکتومی رادیکال اصلاح شده با اثر تخریبی کمتر در ظاهر پستان، به اندازه ماستکتومی رادیکال تاثیر گذار است.
- ماستکتومی حفظ پوست(Skin-sparing): در ماستکتومی حفظ پوست همه بافت پستان، نوک و هاله پستان حذف می شوند اما پوست پستان حذف نمی شود. در این روش ممکن است بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان نیز انجام شود . بازسازی پستان می تواند بلافاصله بعد از ماستکتومی انجام شود. برای توده های بزرگ این روش مناسب نیست.
- ماستکتومی حفظ نوک پستان (Nipple-sparing): در ماستکتومی حفظ نوک پستان (یا ماستکتومی حفظ هاله پستان) تخلیه بافت پستان با حفظ پوست،نوک و هاله پستان انجام می شود. در این روش ممکن است بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان نیز انجام شود. بازسازی پستان بلافاصله بعد از انجام ماستکتومی انجام خواهد شد.
- ماستکتومی قظعه ای(partial): در این روش تنها بخش سرطانی بافت پستان همراه با حاشیه ای از بافت نرمال اطراف آن برداشته می شود . جراحی حفظ پستان(لمپکتومی) مشابه ماستکتومی قطعه ای است اما در ماستکتومی قطعه ای بافت بیشتر ی برداشته می شود.
بعد از انجام عمل احتمالا دو لوله پلاستیکی کوچک در محل تخلیه پستان وجود خواهد داشت که در انتها به یک کیسه پلاستیکی کوچک متصل هستند.این دو لوله برای تخلیه مایعات جمع شده در محل عمل هستند.
بعد از اتمام جراحی ، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می شود و در آنجا فشار خون،ضربان قلب و تنفس شما توسط دستگاه چک می شود. در اطراف محل جراحی بانداژ خواهد بود . احساس درد در محل عمل و بی حسی و خارش در زیر بغل طبیعی ست. پزشک احتمالا برای تسکین درد مسکن و برای کنترل عفونت آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد.
دستورالعمل های مراقبت در منزل، مراقبت از زخم و تخلیه آن، شناخت نشانه های عفونت و محدودیت های حرکتی به بیمار و همراهان وی آموزش داده خواهد شد.
تمام بافت پستان و غدد لنفاوی تخلیه شده در ماستکتومی برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شوند و نتیجه گزارش پاتولوژی توسط جراح در ویزیت بعد از عمل بیمار بررسی می شود. بر اساس نتایج پزشک ممکن است نیاز به درمان بیشتر را با بیمار مطرح کند و به او پیشنهاد مراجعه به متخصصان دیگری بدهد. به طور مثال ممکن است اگر بیمار یک تومور بزرگ داشته، احتمالا نتیجه تست غدد لنفاوی او مثبت خواهد بود و این یعنی سرطان همچنان باقی ست و احتمالا به نقاط دیگری انتشار یافته است و بیمار برای ادامه درمان باید به آنکولوژیست رادیوتراپی مراجعه کند . اگر سرطان به هورمون ها حساس باشد برای ادامه درمان به هورمون درمانی یا شیمی درمانی (یا هردو) نیاز خواهد بود. برای بازسازی پستان(اگر همزمان با ماستکتومی انجام نشود) یک جراح پلاستیک و برای درمان های روحی و روانی به مشاور متخصص در این زمینه نیاز خواهد داشت.